آداب گفتگو و اصول حاکم بر یک گفتگوی مفید و مؤثر، بسیار مهم است و برای داشتن یک گفتگوی نتیجه‌بخش می‌بایست «جملات ممنوعه» را بشناسیم و از به کار بردن آن‌ها پرهیز کنیم. بسیاری از مشکلات خانوادگی به کمک گفتگو قابل حل است. اما چرا خیلی از مشکلات حل نمی‌شوند؟ علت اصلی، بلد نبودن آداب گفتگو و خطوط قرمز آن است. اگر نمی‌توانیم از گفتگو برای حل مشکلات‌مان استفاده کنیم، یک راه‌حل این است که از کسانی که مهارت بیشتری در این زمینه دارند کمک بگیریم.
در نوشته پیش رو به نکاتی خواهیم پرداخت که وسیله آن‌ها بتوان به مهارت گفتگو در جهت حل اختلافات رسید.
تهمت ممنوع
تهمت زدن به دیگران، برای برخی از آدم‌ها وسیله‌ای برای تطهیر خودشان است. این مسئله در رابطه زناشویی گره ایجاد می‌کند و گاهی به این زودی‌ها نیز نمی‌توان آن را باز نمود. در گفتگو باید تهمت زدن به یکدیگر را یکی از موارد ممنوعه بدانیم.
زور ممنوع
تهدید و به‌کارگیری زور در روابط خانوادگی ممنوع است. زورگویی نشانه ضعف است و نه قدرت. انسان ضعیف به سرعت به سراغ تهدید و زور می‌رود. قدرت در منطق، صبر، گذشت، درک و تلاش است. عدم تلاش برای حل مسئله و بی‌صبری و به دیگران فشار آوردن، نشانه قوی بودن نیست. بلکه انسان قوی به جای آن‌که ضعف خود را بر دوش دیگران بیندازد، تحمل خود را بالا می‌برد. فرمول طلایی در اینجا این است که همیشه قطره‌چکانی از قدرت‌مان استفاده کنیم. یعنی اگر احساس کردیم تحت ظلم واقع شده‌ایم و نیاز به استفاده از امکانات‌مان داریم، آن را بسیار کم و به صورت قطره‌قطره استفاده کنیم. صبر کنیم شاید همین میزان جوابگو بود و ظلم را کاهش داد.
قضاوت ممنوع
عجله در قضاوت کردن گاهی پشیمانی زیادی با خود به همراه می‌آورد. بهتر است همیشه تا جای ممکن قضاوت خود را به تأخیر بیندازیم. بسیاری از اختلاف‌ها و مشکلات و سوءتفاهم‌ها از یک قضاوت نادرست شروع می‌شوند؛ یک قضاوت عجولانه. چیزی که شرایط را بدتر می‌کند، پافشاری بر روی قضاوت اشتباه و عدم تصحیح آن است. نباید تصور کنیم که اگر قضاوتی انجام دادیم و موضعی گرفتیم، دیگر نباید از آن کوتاه بیاییم. بلکه برعکس به محض اینکه متوجه اشتباه بودن قضاوت‌مان شدیم باید آن را اصلاح کنیم و جلوی خسارت بیشتر را بگیریم.
فرمول کمک‌کننده این است که همواره قضاوت‌هایمان را عقب بیندازیم. صبر کنیم تا اطلاعات بیشتری جمع‌آوری شود. گاهی بعضی از ما ابتدا قضاوت می‌کنیم، سپس به جمع‌آوری اطلاعات می‌پردازیم و تلاش می‌کنیم هر اطلاعات جدیدی که به دست آمد را در راستای قضاوت مطلوب خودمان تحلیل و توجیه کنیم. این کار بسیار مخرب و غلط است. قضاوت، مرحله آخر است و نه مرحله اول. مرحله اول، مرحله جمع‌آوری اطلاعات است. هر چه اطلاعات بیشتر، قضاوت به حقیقت نزدیک‌تر.
توهین ممنوع
برخی از آدم‌ها از توهین به عنوان یک مکانیسم دفاعی برای عقب زدن طرف مقابل خود استفاده می‌کنند. دروغ نیز برای برخی همین کارکرد را دارد. اما باید دانست که توهین کردن، فضای گفتگو رو به سمتی غیرسازنده پیش خواهد برد و طرف مقابل ما را به سمت واکنش نشان دادن تحریک خواهد کرد. توهین یکی دیگر از خط قرمزها و خطوط ممنوعه‌ایست که در آداب گفتگو همواره باید در نظر بگیریم. گاهی به جای کینه‌توزی و تلخ کردن فضا، می‌توانیم با شوخی کردن، از خیلی از مشکلات عبور کنیم و در ضمن حرف خود را نیز در ضمن آن شوخی به طرف مقابل‌مان بفهمانیم.
اثبات خود به کمک نفی دیگری ممنوع
با نفی همسرمان یا سایر اطرافیان، خود را اثبات نکنیم. اگر این کار را کردیم حتماً ضعفی در ما وجود دارد که می‌خواهیم با این روش بر روی آن سرپوش بگذاریم. اگر دفاعی از خود داریم بیان کنیم اگر هم نه، اشکال خود را بپذیریم. این رفتار اعتبار ما را در چشم همسر و اطرافیان بالا خواهد برد. اما تلاش برای نفی دیگری با نیت اثبات و بزرگ کردن خود، ما را کوچک خواهد کرد و ضعف‌های ما را نمایان خواهد کرد.
گوش ندادن ممنوع
گوش دادن مهم‌تر از صحبت کردن است. اگر کسی تصور این را دارد که دارای مهارت کلامی بالایی است و توانایی بالایی در صحبت کردن دارد، یکی از نشانه‌های این توانایی آن است که این فرد باید در گوش دادن و شنیدن درست و دقیق سخن دیگران توانمند باشد. از نشانه‌های داشتن توانایی در صحبت، توانایی بالا در شنیدن است. اگر کسی با پرحرفی، ادعای توانایی در گفتگو دارد اما از شنیدن درست حرف دیگران عاجز است، این فرد توانایی و مهارت بالای کلامی ندارد. بنابراین در گفتگو، خوب گوش دادن مهم‌تر از خوب صحبت کردن است.
جایگزینی لحن با منطق ممنوع
خلأ منطق را با لحن‌مان جبران نکنیم. مسئله‌ای که بسیار رایج است این است که بعضی مواقع افرادی در محتوای سخن خود دچار ضعف هستند، این ضعف را با لحن خود جبران می‌کنند و با کمک گرفتن از لحن تأثیرگذار، سعی در پیشبرد سخن خود دارند. این رویه نیز اشتباه است و ممکن است در کوتاه‌مدت باعث پیشبرد سخن شود اما سخنی که غلط است، در بلندمدت روشن می‌شود. بنابراین کارکرد سخن ما از بین می‌رود. در نتیجه چاره‌ای نداریم که تلاش کنیم به حرف صحیح و درست برسیم و نه آن‌که با کمک گرفتن از لحن، هر سخنی را درست جلوه دهیم.
یک روش برای اینکه نگذاریم در گفتگو لحن بر محتوا غلبه پیدا کند این است که با همسرمان قرار بگذاریم که در بیرون از منزل در یک مکان تفریحی و ترجیحاً مکانی که انسان‌های دیگر نیز در آن حضور دارند، صحبت‌های خود را انجام دهیم. این کار کمک می‌کند تا هیچ یک از طرفین نتواند با بلند کردن صدای خود و با رفتارهایی از این دست حرف خود را به کرسی بنشاند و مجبور خواهد شد با آرامش صحبت نماید و برای بالا بردن قدرت کلام خود، منطق خود را بالا ببرد.
زیر سؤال بردن شخصیت ممنوع
در مشاجره‌ها به همسرمان بگوییم از این رفتار تو ناراحت هستم و کل شخصیت او را زیر سؤال نبریم. مثلاً تعابیری از این قبیل که " این ویژگی در ذات توست " و یا اینکه "شما خانوادگی دارای این صفت بد هستید " بسیار مخرب هستند و جزو جملات ممنوعه محسوب می‌شوند. چراکه تحقیر کل شخصیت همسر، موجب مقاومت او در پذیرش حقیقت و پذیرش اشتباه خواهد شد.
از کوره در رفتن ممنوع
از کوره در رفتن نشانه ضعف است و نه قدرت. افرادی که دچار روحیه زورگویی و تحکم هستند معمولاً انسان‌هایی ضعیف هستند و این ضعف شخصیتی منجر به از کوره در رفتن‌های متعدد در آن‌ها می‌شود. از کوره در رفتن یکی دیگر از موانع گفتگو است که گفتگو را بی‌اثر کرده و به حاشیه می‌کشاند.
نگاه صفر و یکی ممنوع
یکی از ساختارهای شناختی مخرب که گاهی در برخی انسان‌ها شکل می‌گیرد، ساختارهای فکری صفر و یکی و سیاه و سفید دیدن پدیده‌هاست. اگر چنین ساختاری بر فکر ما حاکم شد، نمی‌توانیم تعامل مؤثری صورت دهیم و مشکلات‌مان را حل کنیم. مثلاً اگر در گفتگو اصرار داشته باشیم که خود را سفید مطلق و بی‌نقص و همسرمان را سیاه مطلق ببینیم و او را مسبب تمام مشکلات تصور کنیم، اساساً به هیچ نتیجه‌ای نخواهیم رسید. یا اینکه تصور کنیم اگر رفتاری اشتباه است، حتماً رفتاری که صد و هشتاد درجه متفاوت است صحیح است. یا وقتی می‌خواهیم راه‌حل پیش روی همسر خود بگذاریم راه‌حل‌مان از جنس " یا این یا آن " باشد.
کسانی که دچار نگاه صفر و صدی می‌شوند باید به این حقیقت توجه داشته باشند که همیشه بین صفر تا صد، 99 عدد دیگر وجود دارد. یعنی 99 گزینه و انتخاب دیگر پیش روی ماست که اگر به آن‌ها توجه نکردیم.
